Czym są kody GTU i jaką rolę pełnią w systemie JPK_VAT?

Czym są kody GTU i jaką rolę pełnią w systemie JPK_VAT?

Wraz z wprowadzeniem nowej struktury plików JPK_VAT, a dokładnie JPK_V7M i JPK_V7K, obowiązującej od października 2020 roku, podatnicy VAT w Polsce zostali zobligowani do stosowania nowej formy raportowania transakcji – w tym oznaczeń GTU. Kody GTU (Grupy Towarowo-Usługowe) to jedno z kluczowych narzędzi w systemie ewidencjonowania dostaw towarów i świadczenia usług w plikach JPK_VAT. Ich zadaniem jest umożliwienie organom podatkowym sprawniejszej kontroli wybranych kategorii towarów i usług, w tym tych szczególnie narażonych na nadużycia podatkowe.

Podstawy prawne i struktura JPK_VAT

Od października 2020 r., podatnicy VAT nie muszą już składać oddzielnie deklaracji VAT-7 lub VAT-7K, gdyż zostały one zintegrowane z plikiem JPK_V7M lub JPK_V7K. Plik JPK_VAT w nowej odsłonie zawiera zarówno część ewidencyjną, jak i deklaracyjną. Jego zadaniem jest prezentacja pełnego obrazu rozliczeń VAT za dany okres rozliczeniowy.

Część ewidencyjna zawiera zestaw informacji o sprzedaży i zakupach VAT, a część deklaracyjna – dane z dotychczasowej deklaracji VAT. Dodatkowo struktura pliku JPK_VAT została wzbogacona o tzw. oznaczenia GTU, czyli kody przypisane konkretnym grupom towarów i usług.

Szukasz dobrego programu do faktur, który pozwala również generować pliki JPK_VAT? Sprawdź program Fakturowanie PRO Plus od dGCS Biznesmen. 

Czym są kody GTU? Obowiązkowe oznaczenie towaru i usług w JPK_V7

Kod GTU to specjalny symbol przyporządkowany do jednej z trzynastu grup towarów lub usług, określony przez Ministerstwo Finansów. Oznaczenia GTU dzielą się na dwie główne kategorie:

• GTU 01–10 dotyczą towarów,
• GTU 11–13 dotyczą usług.

Zastosowanie odpowiedniego kodu GTU w ewidencji sprzedaży VAT ma na celu wskazanie, że dana faktura dokumentuje transakcję objętą obowiązkiem szczególnego oznaczenia, zgodnie z aktualnymi regulacjami prawa podatkowego.

Dlaczego wprowadzono oznaczenia GTU do pliku JPK VAT?

Głównym celem wprowadzenia obowiązku stosowania kodów GTU było uszczelnienie systemu VAT oraz zwiększenie skuteczności wykrywania i przeciwdziałania nadużyciom podatkowym. System kodów pozwala na łatwiejszą identyfikację transakcji dotyczących:

• wrażliwych kategorii towarów (np. olejów smarowych, wyrobów tytoniowych, alkoholu, elektroniki),
• usług o charakterze niematerialnym (np. GTU 12 – usługi doradcze, księgowe, reklamowe, marketingowe, firm centralnych),
• usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych (GTU 11).

Kody GTU odnoszą się w dużej mierze do produktów i usług, które w przeszłości były źródłem wyłudzeń VAT lub które objęte są szczególnym nadzorem fiskusa (np. towary z załącznika nr 15 do ustawy o VAT).

Kto ma obowiązek stosować kody GTU?

Stosowanie kodów GTU dotyczy wyłącznie sprzedawców, czyli podatników VAT dokonujących sprzedaży towarów lub świadczenia usług objętych obowiązkiem oznaczenia. Nabywcy nie muszą umieszczać oznaczeń GTU w swoich plikach JPK_VAT, nawet jeśli nabywają towary lub usługi z grup objętych kodami.

Podatnicy VAT mają obowiązek każdorazowo zidentyfikować, czy dana faktura sprzedażowa dokumentuje dostawę towarów lub świadczenie usług należących do jednej z trzynastu grup. W przypadku potwierdzenia – należy w pliku JPK oznaczyć transakcję odpowiednim kodem GTU (np. GTU 12 w przypadku usług niematerialnych).

Jak stosować kody GTU w praktyce?

Kiedy podatnik wystawia fakturę dokumentującą transakcję objętą obowiązkiem zastosowania oznaczenia GTU, w pliku JPK_VAT powinien zamieścić właściwy kod. W praktyce, nie umieszcza się pełnego oznaczenia GTU 01–13 bezpośrednio w treści faktury, lecz jedynie oznacza się je w strukturze logicznej pliku JPK_VAT poprzez wpisanie cyfry „1” w odpowiedniej kolumnie.

Warto podkreślić, że nie ma obowiązku zamieszczania informacji o kodzie GTU na samej fakturze – choć nie jest to zakazane. Oznaczenia są elementem sprawozdawczości JPK, a nie treści dokumentu sprzedażowego.

Korzystaj z programu do fakturowania Fakturowanie PRO Plus i zapomnij o problemach z generowanie pliku JPK_VAT.

Kiedy nie trzeba stosować kodów GTU?

Zwolnienie z obowiązku stosowania kodów GTU dotyczy m.in.:

• zakupów skutkujących powstaniem VAT należnego po stronie nabywcy (np. WNT, import usług),
• sprzedaży ewidencjonowanej na kasie fiskalnej (transakcje zbiorcze),
• sprzedaży nieudokumentowanej fakturami,
• sytuacji, w których podatnik jest nabywcą, a obowiązek podatkowy ciąży na nim (np. odwrotne obciążenie).

W takich przypadkach pole kodu GTU w pliku JPK_VAT pozostaje puste.

Tabela kodów GTU - grupy towarów i usług podlegających obowiązkowemu oznaczaniu w ewidencji sprzedaży

Szczegółowy wykaz kodów GTU

Poniżej znajdziesz konkretny wykaz kodów, zastosowanie oraz najważniejsze informacje na temat tego kiedy je stosować.

GTU_01 – Dostawa napojów alkoholowych w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym

Kod GTU_01 odnosi się do sprzedaży napojów alkoholowych – takich jak alkohol etylowy, piwo, wino, napoje fermentowane oraz tzw. wyroby pośrednie – zgodnie z definicjami zawartymi w ustawie o podatku akcyzowym. Oznaczenie to dotyczy wyłącznie dostaw towarów, a nie świadczenia usług.

Kiedy należy stosować oznaczenie GTU_01?

W głównej mierze kod GTU_01 powinien być stosowany przy dostawie napojów alkoholowych. Szczególna ostrożność konieczna jest w przypadku produktów zawierających alkohol etylowy. Klasyfikacja CN wskazuje bowiem, że nawet jeśli alkohol etylowy stanowi jedynie składnik produktu – w określonym udziale – może on zostać zaklasyfikowany pod kodem CN 2207 (alkohol etylowy). Co do zasady, kod GTU_01 odnosi się wyłącznie do gotowych napojów alkoholowych, a nie do produktów spożywczych zawierających alkohol jako jeden z komponentów.

Jeśli produkt zawiera alkohol etylowy jako składnik (np. wypiek cukierniczy), ale nie spełnia warunków klasyfikacyjnych jako napój alkoholowy ani nie odpowiada kodowi CN związanemu z napojami alkoholowymi – GTU_01 nie znajdzie zastosowania.

Dostawy a świadczenie usług

W sytuacji, gdy alkohol wydawany jest w ramach usługi gastronomicznej, np. jako element posiłku lub drinka podanego w restauracji, kod GTU_01 nie powinien być stosowany. Nie ma znaczenia, czy alkohol jest serwowany jako część gotowego dania (np. lody z dodatkiem likieru), czy jako oddzielnie nalewany napój (np. kufel piwa) – dopóki mamy do czynienia z usługą gastronomiczną, oznaczenie GTU nie obowiązuje.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku sprzedaży alkoholu w zamkniętych butelkach – np. w barze lub sklepie. W takim przypadku zachodzi dostawa towaru, co wiąże się z obowiązkiem oznaczenia GTU_01. Jeżeli jednak alkohol trafia do klienta w ramach usługi (np. podczas eventu firmowego, w formie degustacji lub jako nagroda) i nie dochodzi do sprzedaży butelki jako produktu handlowego, oznaczenie może być zbędne – zależnie od kontekstu i sposobu dokumentacji.

Kosze prezentowe i zestawy z alkoholem

W przypadku sprzedaży zestawów towarów np. koszy upominkowych zawierających alkohol, należy zastosować oznaczenie GTU_01 w odniesieniu do poszczególnych towarów ujętych na fakturze. Każdy składnik zestawu, który samodzielnie posiada wartość handlową i spełnia definicje napoju alkoholowego – podlega oznaczeniu. Zbiorcze opakowanie nie eliminuje obowiązku klasyfikacji pojedynczych pozycji.

Nieodpłatne przekazanie alkoholu

W przypadku nieodpłatnego przekazania alkoholu, które zrównane jest z dostawą odpłatną (np. przekazanie na cele prywatne właściciela), mamy do czynienia z sytuacją, w której należy w pliku JPK_V7 oznaczyć zarówno pole WEW (wewnętrzne rozliczenie), jak i odpowiednie pole z kodem GTU – w tym przypadku GTU_01.

Z kolei, jeśli przekazanie nieodpłatne nie powoduje obowiązku rozliczenia VAT (np. przekazanie alkoholu w celach reklamowych, degustacyjnych lub jako drobny prezent), transakcja taka nie jest ujmowana w pliku JPK_V7 i nie stosuje się do niej oznaczenia GTU.

Definicje napojów alkoholowych według ustawy akcyzowej i klasyfikacji CN

Aby prawidłowo przypisać oznaczenie GTU_01, konieczne jest odwołanie się do przepisów ustawy o podatku akcyzowym oraz kodów CN (Nomenklatura Scalona).

Alkohol etylowy (CN 2207 i 2208)

Zgodnie z przepisami, do alkoholu etylowego zalicza się wszystkie wyroby o zawartości alkoholu przekraczającej 1,2% objętości, które mieszczą się w klasyfikacjach:

• CN 2207 – alkohol etylowy nieskażony o mocy alkoholu powyżej 80% objętości oraz wyroby alkoholowe skażone o dowolnej mocy,
• CN 2208 – alkohol etylowy nieskażony o mocy poniżej 80%, wódki, likiery i inne napoje spirytusowe.

Wina i napoje fermentowane

• CN 2204 – obejmuje wszystkie rodzaje wina ze świeżych winogron, również te wzmacniane oraz moszcz gronowy (z wyjątkiem soków),
• CN 2205 – dotyczy wermutów i aromatyzowanych win,
• CN 2206 – klasyfikacja dotycząca m.in. cydru, miodów pitnych, perry, saké, a także napojów fermentowanych zmieszanych z napojami bezalkoholowymi.

Piwo

Piwo zgodnie z przepisami oznaczane jest kodem:

• CN 2203 – piwo ze słodu oraz jego mieszanki z napojami bezalkoholowymi (jeśli zawartość alkoholu przekracza 0,5% obj.).

Wina – definicje szczegółowe

• Wino niemusujące – obejmuje produkty z kodów CN 2204 i 2205, które:

               -zawierają 1,2–15% objętości alkoholu (pochodzącego z fermentacji),
               -zawierają 15–18% alkoholu, bez dodatków wzbogacających.

• Wino musujące – CN 2204 10, 2204 21, 2204 29 10 oraz 2205, jeśli:

               -znajdują się w butelkach z korkiem w kształcie grzybka,
               -ciśnienie wynosi min. 3 bary,
               -zawierają 1,2–15% alkoholu etylowego pochodzącego z fermentacji.

Napoje fermentowane

• Musujące napoje fermentowane – CN 2206 00 oraz inne wymienione wyroby, zawierające 1,2–13% lub 13–15% objętości alkoholu (pochodzącego z fermentacji), w butelkach ciśnieniowych.
• Niemusujące napoje fermentowane – CN 2204, 2205 i 2206 00, niebędące wyrobami z art. 94–95 ustawy, zawierające 1,2–15% alkoholu z fermentacji.

Wyroby pośrednie

Wyroby pośrednie to produkty objęte pozycjami CN 2204, 2205, 2206 00, zawierające 1,2–22% alkoholu, ale wyłączone z kategorii piwa, win i napojów fermentowanych (art. 94–96 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r.).

Kod GTU_01 ma zastosowanie wyłącznie przy sprzedaży towarów zaklasyfikowanych jako napoje alkoholowe zgodnie z wyżej opisanymi zasadami. Kluczem do prawidłowego stosowania jest zarówno znajomość klasyfikacji CN, jak i umiejętność analizy przepisów ustawy o podatku akcyzowym. Należy dokładnie badać, czy dany produkt nie tylko zawiera alkohol, ale również czy mieści się w definicji napoju alkoholowego – co ma istotne znaczenie dla obowiązku stosowania tego oznaczenia w pliku JPK_V7.

GTU_02 – Dostawa paliw napędowych oraz olejów napędowych i opałowych

Oznaczenie GTU_02 odnosi się do dostawy konkretnych towarów wskazanych w art. 103 ust. 5aa ustawy o VAT, a dokładniej do jedenastu wyodrębnionych grup paliw i olejów. Kluczowe znaczenie ma tu klasyfikacja towarów według kodów CN (Nomenklatura Scalona) oraz szczegółowe definicje wynikające z ustaw podatkowych i technicznych norm jakościowych.

Grupy towarów objęte kodem GTU_02

Kod GTU_02 obejmuje dostawy następujących kategorii produktów:

1. Benzyny lotnicze, klasyfikowane pod kodem CN 2710 12 31.
2. Benzyny silnikowe, z wyłączeniem przemysłowych i lakowych, o kodach:

           - CN 2710 12 25,
           - CN 2710 12 41, 2710 12 45, 2710 12 49, 2710 12 51, 2710 12 59, 2710 12 90,
           - CN 2207 20 00.

      3. Gazy płynne (LPG):

           - CN 2711 12,
           - CN 2711 13,
           - CN 2711 14 00,
           - CN 2711 19 00.
      4.Olej napędowy (diesel):

           - CN 2710 19 43,
           - CN 2710 20 11.
      5.Olej opałowy – wyłącznie wyroby o poniższych kodach CN:

           - CN 2710 19 62, 2710 19 64, 2710 19 68,
           - CN 2710 20 31, 2710 20 35, 2710 20 39, 2710 20 90.

Uwaga: Oleje opałowe nieujęte pod powyższymi kodami należy oznaczyć jako GTU_03.
Olej opałowy, by być zakwalifikowany jako GTU_02, musi spełniać m.in. definicje dotyczące ciężkich olejów, czyli takich, których mniej niż 65% objętości destyluje w temperaturze 250 °C (zgodnie z metodą ISO 3405 lub ASTM D86). Istotna jest również lepkość kinematyczna (V) mierzona w 50 °C (metodą EN ISO 3104) oraz rozcieńczony kolor C określany metodą ISO 2049.

Tabela zgodności lepkości i koloru C:

Dodatkowo definicja obejmuje tylko oleje o kolorze naturalnym, zaś oleje spod pozycji 2710 19 71 do 2710 19 99 lub 2710 20 90 (np. zawierające biodiesel) nie są klasyfikowane jako GTU_02, tylko GTU_03.

       6.Benzyny lotnicze typu paliwo do silników odrzutowych – CN 2710 12 70.
       7.Nafty do silników odrzutowych – CN 2710 19 21.
       8.Pozostałe oleje napędowe, objęte kodami:

           - CN 2710 19 46, 2710 19 47, 2710 19 48,
           - CN 2710 20 15, 2710 20 17, 2710 20 19.

       9.Paliwa ciekłe w rozumieniu ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz.U. z 2019 r. poz. 660 i 1527), inne niż te wskazane wyżej. Są to m.in. paliwa z dodatkiem:

           - biokomponentów do 10% objętości (benzyny silnikowe),
           - eterów etylo-tert-butylowych lub etylo-tert-amylowych do 22% objętości,
           - do 7% objętości biokomponentów w oleju napędowym.
     10.Biopaliwa ciekłe, definiowane zgodnie z ustawą z 25 sierpnia 2006 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1155 i in.). Należą do nich m.in.:
           - benzyny zawierające >10% biokomponentów lub >22% eterów,
           - olej napędowy zawierający >7% biokomponentów,
           - czysty olej roślinny, bioetanol, biometanol, biobutanol, FAMAE, biowodór, biopropan-butan, skroplony/sprężony biometan itp.

     11. Inne wyroby energetyczne wymienione w załączniku nr 1 do ustawy o podatku akcyzowym (art. 86 ust. 2), wykorzystywane do napędu silników. Bez względu na kod CN, GTU_02 stosujemy wyłącznie do takich pozycji z załącznika, które służą celom napędowym.

Przykłady:

• ex 1507 – olej sojowy do celów opałowych/napędowych,
• ex 1514 – olej rzepakowy przeznaczony do spalania,
• ex 1517 – margaryna stosowana jako biopaliwo.

Pozostałe wyroby z działu 15 Nomenklatury Scalonej muszą również spełniać kryterium przeznaczenia do napędu lub spalania, by podlegały oznaczeniu GTU_02.

Kiedy nie stosuje się oznaczenia GTU_02?

Oznaczenia GTU_02 nie stosuje się, gdy paliwo zużywane jest wewnętrznie do wykonania usługi, a nie stanowi odrębnej dostawy. Na przykład:

• jeśli paliwo wykorzystano do świadczenia usługi transportowej,
• zużycie paliwa zwiększa cenę usługi, ale nie występuje jako osobna pozycja na fakturze,
• paliwo wpisane zostało do protokołu wykonania usługi, ale nie do faktury.

To analogiczna sytuacja jak w usługach budowlanych – zużyty materiał wchodzi w skład usługi, lecz nie stanowi osobnej dostawy towaru. Odrębne oznaczenie GTU_02 mogłoby być uzasadnione tylko wtedy, gdy przedmiotem faktycznej transakcji jest sprzedaż paliwa, a nie sama usługa (np. refakturowanie kosztu tankowania).

Refakturowanie kosztów

Jeśli podatnik refakturuje koszt paliwa (np. z wynajmu samochodu), faktura dla końcowego nabywcy powinna zawierać GTU_02. Jednak gdy paliwo wliczono w cenę kompleksowej usługi (np. wynajem auta z kierowcą), bez osobnej pozycji – oznaczenia GTU nie stosujemy.

Sprzedaż z dystrybutora, paragon, hurt

Sprzedaż paliw z dystrybutora na fakturę – zarówno na żądanie klienta, jak i do paragonu – wymaga zastosowania kodu GTU_02. Dotyczy to także sprzedaży detalicznej. Hurtowa sprzedaż paliw również jest objęta obowiązkiem GTU_02.

Do 31 grudnia 2020 r. paragony z NIP nabywcy nie były ujmowane w JPK_V7, więc nie stosowało się do nich oznaczeń GTU, nawet jeśli sprzedaż była na rzecz przedsiębiorcy. Dokumenty te trafiały do JPK poprzez zbiorczy raport z kasy rejestrującej (RO).

Obowiązki sprzedawcy i nabywcy

• Sprzedawca paliwa ma obowiązek wykazania kodu GTU_02 w pliku JPK_V7, jeśli sprzedaje paliwa jako towar.
• Nabywca paliwa (np. przedsiębiorca kupujący olej napędowy do ciągnika rolniczego) nie ma obowiązku oznaczania faktury kodem GTU ani procedurą MPP.
• Paliwa, mimo że wrażliwe, nie są objęte obowiązkową metodą podzielonej płatności (MPP), ponieważ nie znajdują się w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

GTU_03 – Dostawy olejów opałowych, smarowych i pozostałych olejów

Kod GTU_03 obejmuje dostawy określonych produktów naftowych, w tym olejów opałowych, olejów smarowych oraz pozostałych olejów sklasyfikowanych w określonych pozycjach Nomenklatury Scalonej (CN). Oznaczenie to stosuje się w ramach pliku JPK_VAT wyłącznie przy transakcjach sprzedaży towarów – nie przy świadczeniu usług z ich użyciem.

Jakie towary obejmuje GTU_03?

Kod GTU_03 należy stosować, gdy przedmiotem dostawy są:

1. Olej opałowy – w rozumieniu przepisów ustawy o podatku akcyzowym, sklasyfikowany pod poniższymi kodami CN:

           - 2710 20 32 – oleje opałowe z zawartością siarki ≤ 0,5% masy,
           - 2710 20 38 – oleje opałowe z zawartością siarki > 0,5% masy,
           - 2710 20 90 – pozostałe oleje opałowe.

      2. Oleje smarowe oraz inne oleje mieszczące się w przedziale kodów CN 2710 19 71 do 2710 19 99, z zastrzeżeniami:

           - wyłączeniu podlegają produkty oznaczone kodem CN 2710 19 85 (np. oleje białe, parafina ciekła),
           - smary plastyczne z grupy CN 2710 19 99 nie są objęte GTU_03.

Przykładowe kody CN i odpowiadające im oleje:

• 2710 19 71 – oleje przeznaczone do procesów specjalistycznych,
• 2710 19 75 – oleje do przemian chemicznych,
• 2710 19 81 – oleje silnikowe, sprężarkowe, turbinowe,
• 2710 19 83 – oleje hydrauliczne,
• 2710 19 87 – oleje przekładniowe i reduktorowe,
• 2710 19 91 – oleje do metali, form, antykorozyjne,
• 2710 19 93 – oleje izolacyjne,
• 2710 19 99 – pozostałe oleje smarowe (z wyłączeniem smarów plastycznych).

    3. Oleje smarowe oznaczone kodem CN 2710 20 90 – niezależnie od ich specyficznego przeznaczenia, podlegają one klasyfikacji jako GTU_03, jeśli spełniają odpowiednie warunki.
    4. Preparaty smarowe klasyfikowane w grupie CN 3403 – z wyjątkiem smarów plastycznych znajdujących się w tej grupie. Do kodu GTU_03 zaliczają się tu m.in.:

• 3403 11 00 – środki do obróbki tkanin, skóry, futer itd.,
• 3403 19 – inne preparaty smarowe,
• 3403 19 10 – zawierające ≥ 70% masy olejów z ropy naftowej, lecz nie jako główny składnik,
• 3403 19 20 – biodegradowalne smary z ≥ 25% masy węgla pochodzącego z biomasy,
• 3403 19 80 – pozostałe,
• 3403 91 00 – środki smarne do tkanin, skóry itd.,
• 3403 99 00 – inne nieujęte w powyższych.

Preparaty objęte tym kodem obejmują między innymi:

• środki chłodząco-smarujące,
• środki penetrujące (np. do poluzowywania śrub),
• preparaty antykorozyjne,
• środki do natłuszczania skóry, tekstyliów, skór futerkowych,
• środki zapobiegające przywieraniu do form.

Warunkiem zastosowania GTU_03 jest to, że produkt nie zawiera jako głównego składnika 70% lub więcej olejów mineralnych (np. pochodzących z ropy naftowej).

GTU_03 a GTU_02 – różnice i podobieństwa

GTU_03 należy rozpatrywać w powiązaniu z kodem GTU_02, który również obejmuje część olejów opałowych. O ile GTU_02 stosuje się do ściśle określonych kodów CN (np. 2710 19 62, 2710 19 64), to GTU_03 obejmuje inne grupowania CN przypisane do olejów opałowych i smarowych, nieujęte w GTU_02.

Kiedy stosować GTU_03, a kiedy nie?

Obowiązek oznaczenia GTU_03 występuje:

• przy sprzedaży (dostawie) towarów z wymienionych wyżej grup olejów i preparatów smarowych,
• przy refakturowaniu – czyli sprzedaży towaru, który został wcześniej zakupiony i odsprzedany (nawet bez marży),
• w przypadku każdej odpłatnej dostawy, nawet jeśli dotyczy transakcji między kolejnymi dystrybutorami (np. producent – hurtownik – detalista).

GTU_03 nie stosujemy w przypadkach:

• gdy olej wykorzystywany jest wewnętrznie w ramach świadczenia usługi – np. jako smar do maszyn, w ramach produkcji lub konserwacji,
• gdy produkt jest traktowany jako odpad, a nie pełnoprawny towar handlowy (nie zachodzi dostawa w rozumieniu VAT),
• przy nieodpłatnym przekazaniu, które nie jest zrównane z odpłatną dostawą – wówczas sporządza się jedynie dokument wewnętrzny (WEW) w pliku JPK_VAT, bez oznaczenia GTU,
• przy sprzedaży paragonowej – również wtedy, gdy paragon zawiera NIP nabywcy. Taka sprzedaż nie wymaga oznaczeń GTU w strukturze JPK_V7,
• w przypadku smarów plastycznych – nawet jeśli należą do CN 2710 19 99 lub CN 3403, są one wyraźnie wykluczone z GTU_03.

Szczególna sytuacja – podwójna klasyfikacja

W praktyce może wystąpić przypadek, w którym olej opałowy spełnia jednocześnie warunki do objęcia go zarówno kodem GTU_02, jak i GTU_03. Dzieje się tak np., gdy dany olej ma kod CN 2710 20 90, czyli występuje w obu grupach. Jeżeli produkt:

• spełnia definicję oleju opałowego z ustawy o podatku akcyzowym, oraz
• klasyfikuje się do kodów CN z obu GTU – należy go oznaczyć zarówno GTU_02, jak i GTU_03 w pliku JPK_VAT.

GTU_04 – Dostawa wyrobów tytoniowych, suszu tytoniowego, liquidów do e-papierosów i wyrobów nowatorskich

Kod GTU_04 obejmuje sprzedaż produktów takich jak wyroby tytoniowe, susz tytoniowy, płyny do papierosów elektronicznych (liquidy) oraz innowacyjne wyroby zawierające tytoń. Wszystkie te towary muszą być zgodne z definicjami zawartymi w ustawie o podatku akcyzowym.

Zakres stosowania GTU_04

Nie ma znaczenia, czy sprzedaż odbywa się w formie hurtowej czy detalicznej – kod GTU_04 należy stosować do wszystkich faktur dokumentujących dostawę towarów z tej grupy, o ile sprzedaż nie odbywa się wyłącznie przez kasę fiskalną.

Jeśli sprzedaż została zarejestrowana na kasie, a faktura nie została wystawiona, oznaczenia GTU się nie stosuje. Jednak w przypadku wystawienia faktury do paragonu – zarówno dla osoby prywatnej, jak i dla przedsiębiorcy – obowiązuje konieczność oznaczenia jej kodem GTU_04.

Takie faktury ujmowane są w pliku JPK_V7 jako dokumenty z oznaczeniem FP, i nie wpływają na kwoty sprzedaży ani VAT należnego za dany okres. Paragony z numerem NIP traktowane są jako faktury uproszczone, ale są ewidencjonowane zbiorczo z danych kasy fiskalnej w pliku JPK_V7 pod oznaczeniem RO, przez co nie wymagają osobnego oznaczenia kodem GTU.

Sprzedaż pierwotna i obowiązki rolników

Kod GTU_04 obowiązuje również w przypadku sprzedaży pierwotnej dokonywanej przez rolników będących podatnikami VAT, którzy nie korzystają z żadnego ze zwolnień – ani ryczałtowego, ani podmiotowego. Nawet jeśli produkt (np. susz tytoniowy) nie jest jeszcze gotowym wyrobem tytoniowym, transakcja taka również wymaga oznaczenia GTU_04.

Obowiązek ten występuje również na kolejnych etapach obrotu produktami tytoniowymi. Jednak w przypadku strat magazynowych, zniszczeń lub nieodpłatnego przekazania suszu, oznaczenia GTU się nie stosuje. W takiej sytuacji stosuje się dokument wewnętrzny (WEW) w pliku JPK_V7.

Faktury mieszane a GTU_04

Jeśli na jednej fakturze ujęte są zarówno wyroby tytoniowe, jak i inne produkty (np. w sklepie spożywczym), cała faktura powinna zostać oznaczona kodem GTU_04. Istnieje jednak możliwość wystawienia dwóch oddzielnych faktur – jednej obejmującej wyłącznie produkty z grupy GTU, drugiej – pozostałe towary. Wówczas tylko ta pierwsza podlega oznaczeniu kodem GTU_04 w strukturze JPK_V7.

Kiedy GTU_04 nie ma zastosowania?

Kod GTU_04 nie jest stosowany w sytuacjach, gdy produkty tytoniowe są wykorzystywane w ramach świadczenia usług, a nie stanowią dostawy towaru. Przykłady:

• susz zużywany w palarni tytoniu,
• papierosy serwowane w trakcie organizacji imprezy okolicznościowej,
• udostępniany tytoń w ramach przewozu (np. w limuzynie lub taksówce).

Jeśli produkty nikotynowe nie są sklasyfikowane jako wyroby akcyzowe, np. środki wspomagające walkę z uzależnieniem lub zamienniki tytoniu, nie podlegają oznaczeniu GTU_04. O ile produkt nie mieści się w kategoriach opodatkowanych akcyzą, nie należy go oznaczać tym kodem.

Definicje poszczególnych produktów objętych GTU_04

Wyroby tytoniowe (bez względu na kod CN) to m.in.:

• papierosy,
• tytoń do palenia,
• cygara i cygaretki.

Papierosy to:

• tytoń zrolowany, gotowy do palenia, niebędący cygarem ani cygaretką,
• tytoń umieszczony w bibułkowych tutkach w drodze prostej obróbki,
• tytoń owinięty papierową bibułą również na etapie nieprzemysłowym.

Cygara i cygaretki:

Produkt uznaje się za cygaro lub cygaretkę, jeśli spełnia m.in. następujące warunki:

• ma zewnętrzną warstwę z naturalnego tytoniu lub
• zawiera wkład tytoniowy pokryty liściem z tytoniu odtworzonego, a jego waga (bez filtra lub ustnika) wynosi od 2,3 g do 10 g, a obwód jednej trzeciej długości wynosi co najmniej 34 mm. Produkt musi być przeznaczony wyłącznie do palenia w niezmienionej formie.

Tytoń do palenia:

• tytoń cięty, skręcany lub prasowany, nadający się do palenia bez dalszego przetwarzania,
• odpady tytoniowe sprzedawane detalicznie (nie będące cygarami, papierosami lub cygaretkami), które można palić.

Susz tytoniowy

Produkt uznawany za susz tytoniowy to tytoń, który nie jest już częścią rośliny, ale nie został jeszcze przekształcony w wyrób tytoniowy. Wilgotność nie ma wpływu na jego klasyfikację.

Wyroby nowatorskie

Pod tą nazwą kryją się wyroby:

• zawierające mieszaninę tytoniu lub suszu tytoniowego,
• które mogą dodatkowo zawierać płyn do e-papierosów (liquid), ale same nie są klasyfikowane jako papierosy, cygara, cygaretki ani susz. Ich działanie polega na uwalnianiu aerozolu bez procesu spalania.

Płyny (liquidy) do papierosów elektronicznych

Są to roztwory przeznaczone do stosowania w urządzeniach elektronicznych do palenia, niezależnie od tego, czy zawierają nikotynę, czy też nie. Do tej grupy zalicza się również tzw. bazy do liquidów, zawierające m.in. glikol i glicerynę.

GTU_05 – Oznaczenie dostawy odpadów i surowców wtórnych

Kod GTU_05 stosuje się wyłącznie do dostaw odpadów i surowców wtórnych, które zostały wprost wymienione w pozycjach 79–91 załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Oznacza to, że GTU_05 dotyczy ściśle określonej, zamkniętej grupy towarów – inne odpady, niewskazane w tym katalogu, nie podlegają oznaczeniu tym kodem.

Jakie towary wchodzą w zakres GTU_05?

Kod ten obejmuje następujące pozycje:

• 11.49.0 – wraki przeznaczone do demontażu (z wyłączeniem statków i innych jednostek pływających),
• 11.51.0 – odpady ze szkła,
• 11.52.0 – odpady papierowe i tekturowe,
• 11.54.0 – inne niż niebezpieczne odpady gumowe,
• 11.55.0 – odpady z tworzyw sztucznych,
• 11.58.0 – odpady niezawierające substancji niebezpiecznych, zawierające metale,
• 12.26.0 – odpady niebezpieczne zawierające metale,
• 12.27 – odpady i części zużytych ogniw i akumulatorów, w tym baterie i akumulatory elektryczne,
• 32.2 – metalowe surowce wtórne,
• 32.31.0 – surowce wtórne pochodzące ze szkła,
• 32.32.0 – papierowe i tekturowe surowce wtórne,
• 32.33.0 – surowce wtórne z tworzyw sztucznych,
• 32.34.0 – gumowe surowce wtórne.

Przykłady odpadów, których nie oznacza się GTU_05

Jeśli dany odpad nie znajduje się na powyższej liście, jego dostawa nie wymaga oznaczenia GTU_05. Dotyczy to m.in.:

• odpadów pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego,
• odpadów z hodowli, przetwórstwa i obrotu produktami zwierzęcymi,
• odpadów drzewnych i z obróbki drewna,
• odpadów z przemysłu wydobywczego i przetwarzania kopalin,
• odpadów bytowo-gospodarczych (np. zmieszanych komunalnych),
• odpadów budowlanych,
• poprzemysłowych odpadów tekstylnych.

Sprzęt elektroniczny a GTU_05

Zgodnie z interpretacją GUS (kod PKWiU 38.11.49.0), kod GTU_05 należy zastosować do sprzedaży zużytego sprzętu elektronicznego i elektrotechnicznego – np. komputerów, smartfonów, telewizorów czy lodówek. Warunkiem jest, że są to urządzenia zużyte i nieprzydatne do dalszego użytkowania. Jeśli dany sprzęt nadal działa i może być wykorzystany, to klasyfikuje się go jako sprzęt używany, a nie odpad, dlatego w takim przypadku GTU_05 się nie stosuje.

Usługi związane z odpadami a GTU_05

GTU_05 nie stosuje się do usług związanych z odbiorem, transportem i utylizacją odpadów, jeżeli:

• opłata za te czynności została wliczona np. w czynsz za najem,
• działania te realizuje firma sprzątająca lub zajmująca się utylizacją.

W takich przypadkach:

• nie dochodzi do przekazania prawa własności do odpadów odbierającemu,
• brakuje świadczenia wzajemnego – odbierający nie uzyskuje żadnego przysporzenia,
• nie ma wynagrodzenia za towar, ponieważ odpady nie są dostarczane jako towar, lecz są przedmiotem usług porządkowych.

Podobnie, GTU_05 nie stosuje się w sytuacji, gdy np. wykonawca robót budowlanych odbiera odpady od swoich podwykonawców. W takim przypadku nie dochodzi do dostawy, a czynność utylizacji nie jest traktowana jako odrębne świadczenie usług w rozumieniu ustawy o VAT.

Sprzedaż segregowanych odpadów

Jeśli jednak podmiot, który odebrał odpady (np. od mieszkańców), przeprowadził ich segregację, a następnie dokonał ich sprzedaży jako towarów, wówczas należy zastosować oznaczenie GTU_05.
Sprzedaż ta oznacza przekazanie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, co kwalifikuje ją jako dostawę w świetle przepisów podatkowych.

Refakturowanie usług a oznaczenie GTU_05

W sytuacji, gdy następuje refakturowanie kosztów odbioru nieczystości (czyli przeniesienie kosztu usługi na kolejnego odbiorcę), GTU_05 nie ma zastosowania. Powód: nie następuje refaktura towaru, a wyłącznie usługi.

Segregacja i sprzedaż odpadów przez podatnika VAT

Jeśli podatnik VAT zdecyduje, że zamiast przekazywać odpady komunalne do odbioru w ramach usługi, będzie je selektywnie gromadził i sprzedawał, to taka transakcja wymaga wystawienia faktury i oznaczenia jej kodem GTU_05. W tym przypadku mamy do czynienia z dostawą towaru – odpadu – co stanowi czynność opodatkowaną.

Płatność podzielona (MPP)

Niezależnie od obowiązku oznaczenia GTU, w przypadku transakcji jednorodnych o wartości powyżej 15 000 zł brutto, konieczne jest zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności (MPP) oraz dokonanie przelewu na rachunek VAT.

Dostawa nieodpłatna a GTU_05

Jeśli odpady przekazywane są nieodpłatnie, ale czynność ta traktowana jest jako dostawa odpłatna zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, wówczas nie stosuje się GTU_05. W takiej sytuacji należy sporządzić dokument wewnętrzny (oznaczenie WEW) w strukturze JPK_V7.

Dostawy pierwotne i wtórne

Kod GTU_05 stosuje się niezależnie od tego, czy dostawcą jest:

• pierwotny wytwórca odpadu (np. fabryka lub warsztat),
• czy też kolejny podmiot, który nabył odpady w celu ich dalszej odsprzedaży.

Co nie jest odpadem?

Pewne produkty, choć mogą wydawać się odpadami, nie podlegają oznaczeniu GTU_05:

• Produkty uboczne – czyli przedmioty lub substancje powstałe w procesie produkcji, których celem nie była ich produkcja, ale:

           - mogą być dalej wykorzystywane,
           - są gotowe do użycia bez dalszego przetwarzania (poza typowymi działaniami przemysłowymi),
           - są elementem procesu technologicznego,
           - spełniają wymagania dotyczące bezpieczeństwa, ochrony środowiska i zdrowia.

• Rzeczy używane – sprzedaż sprzętu używanego, który działa i nie został zaklasyfikowany jako odpad, nie wymaga stosowania GTU_05.
• Towary przetworzone z odpadów – jeśli odpad został poddany takiej obróbce, że zmienił swój charakter (np. z makulatury powstały nowe pojemniki), to powstały produkt nie jest już odpadem i nie podlega GTU_05.

GTU_06 – Urządzenia elektroniczne oraz ich części i materiały

Kod GTU_06 stosuje się przy sprzedaży urządzeń elektronicznych, ich części oraz materiałów, które zostały szczegółowo wymienione w pozycjach 7–9, 59–63, 65, 66, 69 oraz 94–96 załącznika nr 15 do ustawy o VAT.
Zakres towarów objętych GTU_06 obejmuje między innymi:

• tonery i tusze do drukarek oraz urządzeń kopiujących (przeznaczone do eksploatacji),
• folię stretch (inne folie nie są objęte tym kodem),
• procesory komputerowe,
• dyski twarde HDD oraz dyski SSD,
• komputery, notebooki, tablety, smartfony, kalkulatory i inne urządzenia do automatycznego przetwarzania danych,
• telefony komórkowe (w tym smartfony),
• konsole do gier komputerowych oraz urządzenia do gier hazardowych lub zręcznościowych (z wyłączeniem ich części i akcesoriów),
• aparaty cyfrowe oraz kamery cyfrowe,
• dyski SSD zawierające oprogramowanie systemowe, użytkowe, a także filmy lub inne nagrania wideo.

Kod GTU_06 ma zastosowanie zarówno w odniesieniu do sprzętu nowego, jak i używanego

Nie stosuje się tego oznaczenia do dokumentów wewnętrznych generowanych w związku z przekazaniem urządzeń elektronicznych na potrzeby własne przedsiębiorcy lub jako darowizna. W takich przypadkach stosuje się jedynie oznaczenie „WEW” w pliku JPK_V7 – bez kodu GTU.

Dodatkowe zasady stosowania kodu GTU_06

• Jeżeli folia stretch stanowi jedynie element opakowaniowy towaru będącego głównym przedmiotem dostawy, to cała transakcja nie podlega oznaczeniu GTU_06.
• Sprzedaż drukarek lub kopiarek, które mają zainstalowany fabrycznie tusz lub toner (w zestawie jako nierozerwalna całość), nie podlega oznaczeniu GTU_06, o ile to właśnie urządzenie jest głównym elementem dostawy.
• W przypadku promocji, np. dodania do drukarki dwóch tonerów za symboliczną opłatę, oznaczenie GTU_06 jest obowiązkowe.
• Nie należy stosować GTU_06 do dostaw sprzętu RTV, takich jak telewizory, radia, skanery czy plotery. Podobnie – jeśli np. telewizor ma wbudowaną kamerę lub funkcję konsoli do gier – to nie zmienia charakteru produktu i nie podlega on GTU_06.
• Zużyty sprzęt elektroniczny, np. komputery, telewizory czy inny sprzęt przeznaczony do złomowania (klasyfikowany np. pod PKWiU 38.11.49 lub jako odpady z tworzyw 38.11.55), należy oznaczyć kodem GTU_05 – nie GTU_06.

W przypadku sprzedaży zestawu komputerowego składającego się z różnych elementów należy zastosować GTU_06 do każdego z elementów, który podlega temu oznaczeniu. Jeśli jeden z komponentów zestawu znajduje się w katalogu GTU_06, cały dokument (faktura) powinien być oznaczony tym kodem.

Wyłączenia GTU_06

• Oprogramowanie komputerowe dostarczane na nośnikach innych niż dyski SSD nie jest objęte GTU_06.
• Usługi naprawy, serwisowania i konserwacji sprzętu nie podlegają oznaczeniu GTU_06. Jeśli jednak część zamienna stanowi element cenotwórczy usługi i jest wyszczególniona w kalkulacji – GTU nadal nie stosujemy.
• Wydanie sprzętu w ramach reklamacji (np. wymiana wadliwego towaru) nie wymaga jego oznaczenia GTU_06.
• Wydanie urządzenia w ramach usługi (np. telefon w abonamencie telekomunikacyjnym) nie podlega GTU_06 – ponieważ nie mamy do czynienia z dostawą towaru.
• Jeżeli sprzęt jest sprzedawany za symboliczną cenę (np. 1 zł) w związku z promocją – uznaje się to za sprzedaż i należy zastosować GTU_06.
• Leasing operacyjny nie podlega GTU, ponieważ nie dochodzi do przeniesienia własności. W leasingu finansowym, gdzie następuje przeniesienie własności, kod GTU_06 jest obowiązkowy.
• Przy sprzedaży ratalnej GTU_06 należy oznaczyć fakturę sprzedażową, natomiast kolejne raty nie są objęte GTU.

Lista towarów z oznaczeniem GTU_06 (na podstawie PKWiU)

• ex 20.59.12.0 – Tonery bez głowicy do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych,
• ex 20.59.30.0 – Kasety z tuszem bez głowicy do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych,
• ex 22.21.30.0 – Folia typu stretch (inne folie nie są objęte),
• ex 26.11.30.0 – Procesory (jako elektroniczne układy scalone),
• 26.20.1 – Komputery oraz inne maszyny do automatycznego przetwarzania danych,
• ex 26.20.21.0 – Dyski twarde HDD,
• ex 26.20.22.0 – Dyski SSD,
• ex 26.30.22.0 – Telefony komórkowe, w tym smartfony,
• ex 26.40.60.0 – Konsole do gier wideo oraz urządzenia do gier hazardowych lub zręcznościowych z ekranem (bez części i akcesoriów),
• 70.13.0 – Aparaty fotograficzne i kamery cyfrowe,
• ex 28.23.26.0 – Kasety z tuszem i głowicą oraz tonery z głowicą do drukarek do maszyn do automatycznego przetwarzania danych,
• ex 58.29.11.0 – Oprogramowanie systemowe na dyskach SSD,
• ex 58.29.29.0 – Pozostałe oprogramowanie użytkowe na dyskach SSD,
• ex 59.11.23.0 – Filmy i nagrania wideo na nośnikach – wyłącznie na dyskach SSD.

GTU_07 – Dostawa pojazdów i części samochodowych

Kod GTU_07 obejmuje sprzedaż pojazdów mechanicznych oraz ich części, pod warunkiem że towary te zostały sklasyfikowane według kodów CN 8701 do 8708 oraz CN 8708 10. Oznaczenie to dotyczy zarówno nowych, jak i używanych towarów.

Jednym z najczęstszych problemów przy stosowaniu GTU_07 jest ustalenie, które dokładnie części samochodowe kwalifikują się do tego kodu. Pozycja CN 8708, wskazana w treści GTU_07, obejmuje części i akcesoria do pojazdów. Jednocześnie, wyszczególniono również kod CN 8708 10 – odnoszący się do zderzaków i ich części, który stanowi jedynie szczegółowy element grupowania CN 8708. Ministerstwo Finansów podkreśla, że GTU_07 obejmuje wszystkie towary z grup CN 8701-8708, a wyodrębnienie CN 8708 10 służy jedynie doprecyzowaniu grupy.

Zatem zderzaki i ich części powinny być oznaczane GTU_07 niezależnie od tego, do jakiego pojazdu są przeznaczone – nie tylko do tych objętych CN 8701-8705.

Przykłady części samochodowych objętych kodem GTU_07

• zderzaki i ich elementy,
• pasy bezpieczeństwa,
• układy hamulcowe i wspomagania hamowania,
• skrzynie biegów,
• mosty napędowe z mechanizmem różnicowym,
• koła i akcesoria do nich,
• zawieszenia i ich komponenty (np. amortyzatory, stabilizatory),
• chłodnice,
• układy wydechowe (tłumiki, rury),
• sprzęgła i ich części,
• elementy kierownicy (kolumny, koła kierownicze, przekładnie),
• poduszki powietrzne z systemami nadmuchowymi.

Części NIEobjęte GTU_07 (przykłady)

• opony,
• szyby,
• fotele,
• elementy tapicerki,
• lusterka,
• silniki i rozrządy,
• drzwi,
• reflektory, lampy, oświetlenie,
• układ klimatyzacji i ogrzewania,
• spryskiwacze,
• radio, systemy audio,
• panele, zegary, elementy dotykowe,
• dywaniki, wykładziny,
• wiązki elektryczne, przewody paliwowe,
• immobilizery, centralne zamki, kluczyki,
• czujniki (np. parkowania, tempomaty),
• filtry,
• foteliki dziecięce,
• karoseria.

Przed zastosowaniem kodu GTU należy każdorazowo zweryfikować, czy dana część spełnia warunki klasyfikacji CN 8708 i czy przeznaczona jest do pojazdów z grup 8701–8708.

Dodatkowe zasady stosowania GTU_07

• GTU_07 stosuje się niezależnie od tego, czy towar jest nowy, czy używany.
• Znaczenia nie ma forma opodatkowania – oznaczenie stosuje się również przy sprzedaży na marży lub przy stawce zwolnionej.
• GTU_07 nie stosuje się przy nieodpłatnym przekazaniu pojazdu (np. na potrzeby osobiste) – w takim przypadku wystawiany jest dokument wewnętrzny (oznaczenie WEW), bez kodu GTU.
• Części zużywane w trakcie usługi naprawczej nie muszą być oznaczane GTU, jeśli ich koszt ujęty jest w całkowitej cenie usługi.
• Leasing finansowy wymaga oznaczenia GTU_07 (dochodzi do przeniesienia własności); leasing operacyjny – nie.
• Najem i dzierżawa – nie podlegają oznaczeniu GTU.
• Zaliczki i zadatki podlegają oznaczeniu GTU. Natomiast płatności ratalne – tylko faktura dokumentująca dostawę wymaga oznaczenia GTU, kolejne raty już nie.
• Jeżeli chociaż jedna pozycja na fakturze podlega GTU_07 – należy oznaczyć całą fakturę.
• Dopuszczalne jest osobne wystawienie dwóch faktur: jednej z oznaczeniem GTU_07, drugiej bez – w zależności od charakteru transakcji.

Pełna lista towarów objętych GTU_07 – kody CN

GTU_07 obejmuje towary sklasyfikowane według kodów CN:
8701–8708 oraz 8708 10, które dotyczą m.in.:

• ciągników,
• pojazdów osobowych, ciężarowych i specjalistycznych,
• podwozi z silnikami,
• nadwozi (w tym kabin),
• wszystkich rodzajów części do pojazdów wymienionych w grupach CN,
• a także zderzaków i ich części – bez względu na typ pojazdu.

Każda z pozycji posiada szczegółową klasyfikację CN (np. 8701 10 00 – ciągniki jednoosiowe, 8703 21 90 – samochody osobowe używane o pojemności do 1000 cm³ itd.). Dla prawidłowej klasyfikacji należy korzystać z pełnej tabeli kodów CN (8701–8708).

GTU_08 – Dostawa biżuterii, monet, metali szlachetnych, wyrobów z bursztynu oraz antyków

Kod GTU_08 stosowany jest przy sprzedaży metali szlachetnych i nieszlachetnych, biżuterii, monet oraz antyków, o ile są one wskazane w poz. 1-3 załącznika nr 12 oraz poz. 12-25, 33-40, 45, 46, 56 i 78 załącznika nr 15 ustawy o VAT.

Nie ma znaczenia, czy przedmioty są nowe, czy używane i czy oferowane są przez sklepy, komisy czy antykwariaty. W przypadku zakupu prywatnego (przez konsumenta), GTU_08 nie znajduje zastosowania. Jeśli jednak klient żąda faktury z danymi firmy, GTU_08 powinno być zastosowane, niezależnie od tego, czy nabywca ma prawo do rozliczenia zakupu w kosztach podatkowych.

Dostawy urządzeń technicznych, elektronicznych czy narzędzi wykonanych z metali szlachetnych nie są objęte GTU_08, jeśli metale stanowią tylko element składowy produktu. Natomiast jeśli dostawa dotyczy metalu dla producenta komponentów, GTU_08 ma zastosowanie.

Nawet jeśli sprzedaż odbywa się na zasadach marży (np. dotyczy antyków, dzieł sztuki, towarów kolekcjonerskich), GTU_08 nadal obowiązuje. W pliku JPK_V7 należy wówczas oznaczyć dokument jako "UZ" oraz "GTU_08".

Biżuteria podlega oznaczeniu GTU_08, jeśli wykonana jest z metali szlachetnych lub jest nimi platerowana. Ilość metalu nie ma znaczenia. Biżuteria bez zawartości metali szlachetnych lub nieplaterowana nie podlega oznaczeniu GTU. Przedmioty użytkowe, które są platerowane metalami szlachetnymi, także klasyfikuje się jako biżuterię do GTU.

Nieodpłatne przekazania, np. prezent dla klienta, nie są ujmowane w GTU_08. W takim przypadku generuje się dokument "WEW" w JPK_V7, bez kodu GTU.

Dewocjonalia w całości wykonane z metali szlachetnych podlegają GTU_08. Inne przedmioty religijne nie są nim objęte.

Zastosowanie GTU_08 zależy od stanu metalu. Przykładowo: żelazostopy, granulaty, proszki czy rury stalowe nie podlegają oznaczeniu. GTU_08 stosuje się do dostaw:

• aluminium,
• stali (w tym żelaza).

Nie obejmuje się natomiast:

• miedzi,
• cyny,
• ołowiu,
• cynku.

Jeśli metale objęte GTU_08 zostały wykorzystane do produkcji innego towaru (np. śrub ze stali), gotowy produkt nie podlega oznaczeniu GTU_08. Tylko sama dostawa metalu podlega oznaczeniu.

Towary objęte GTU_08

Załącznik nr 12 poz. 1-3:

A. ex 7106 – Srebro: techniczne, wysokiej czystości, stopy, proszek, półprodukty (z wył. folii i taśm, pasów, rur itp.)

B. ex 7108 – Złoto: techniczne, wysokiej czystości, stopy, proszek, półprodukty (z wył. folii, taśm, rur itp.)

C. ex 7110 – Platyna, pallad, iryd, rod: techniczne, wysokiej czystości, proszek, stopy, półprodukty (z wył. folii, taśm, rur itp.)

D. ex 7112 – Odpady i złom metali szlachetnych (złoto, srebro, platyna, pallad, iryd)

E. 7113 – Biżuteria i części biżuterii z metali szlachetnych lub platerowanych

F. ex 7114 – Wyroby jubilerskie z metali szlachetnych (z wył. dewocjonalii i przedmiotów kultu)

G. 7118 – Monety

Wyroby z bursztynu:

CN ex 9602 – rzeźbione lub formowane artykuły z bursztynu, żelatyny, żywic itp.

Biżuteria artystyczna:

CN ex 9706 00 00 – antyki mające ponad 100 lat

Załącznik nr 15 – poz. 12-25, 33-40, 45, 46, 56 i 78:

Obejmuje m.in.:

• wyroby stalowe walcowane (na gorąco/zimno, pokrywane/powlekane),
• pręty, kształtowniki,
• drut stalowy,
• odpady i złom metali nieszlachetnych,
• aluminium nieobrobione,
• srebro nieobrobione,
• części biżuterii i niewykończone wyroby jubilerskie ze złota, srebra i platyny.

GTU_08 ma zastosowanie wyłącznie do dostawy wyżej wymienionych towarów, zgodnych z klasyfikacją PKWiU i CN.

GTU 09 – Dostawa leków i wyrobów medycznych z wykazu zagrożonych brakiem dostępności

Kod GTU_09 stosuje się przy dostawach:

• produktów leczniczych,
• środków spożywczych o specjalnym przeznaczeniu żywieniowym,
• wyrobów medycznych,

ale tylko wtedy, gdy dany towar podlega obowiązkowi zgłoszenia w momencie jego wywozu z Polski lub sprzedaży podmiotowi działającemu poza granicami kraju. Obowiązek ten wynika z art. 37av ust. 1 ustawy z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2019 r. poz. 499 z późn. zm.).

Zgłoszenie to jest wymagane wyłącznie w odniesieniu do wyrobów znajdujących się na specjalnym wykazie produktów zagrożonych brakiem dostępności na terenie Polski. Wykaz ten prowadzi Minister Zdrowia na podstawie danych przekazywanych przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego.

Fakturowanie i GTU_09

Możesz bezpłatnie wystawiać faktury VAT z oznaczeniem GTU w systemie fillup e-faktury. Program umożliwia też generowanie pliku JPK_VAT oraz jego przetworzenie w JPKomacie – obejmuje to import do arkusza sprzedaży, weryfikację danych i wysyłkę elektroniczną JPK_V7M lub JPK_V7K.

Uwaga: Jeśli produkt (lek, wyrób medyczny, środek żywieniowy specjalnego przeznaczenia) nie widnieje na aktualnym wykazie, nie ma obowiązku oznaczania go kodem GTU_09. Wykaz jest aktualizowany minimum co dwa miesiące i publikowany jako obwieszczenie w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia: http://dziennikmz.mz.gov.pl/#/actbymonths. Przykład aktualnego wykazu: http://dziennikmz.mz.gov.pl/#/legalact/2020/68/.

Zasady stosowania GTU_09

Kod GTU_09 należy zastosować zawsze, gdy produkt objęty jest wykazem, niezależnie od tego, czy dostawa ma miejsce w kraju, czy za granicą. Artykuł 37av wskazuje, że przedsiębiorca ma obowiązek zgłoszenia Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu zamiaru:

• wywozu produktu poza Polskę lub
• sprzedaży go podmiotowi zagranicznemu,

jeśli towar znajduje się na liście zagrożonych brakami leków, produktów żywieniowych lub wyrobów medycznych (dotyczy to także transakcji krajowych).

GTU_09 dotyczy każdej transakcji, która w rozumieniu ustawy o VAT kwalifikuje się jako dostawa – niezależnie od jej charakteru (krajowa, międzynarodowa). Oznaczenie kodem zależy od obecności towaru na wykazie w dniu powstania obowiązku podatkowego, a nie od daty wystawienia faktury.

Nie stosuje się GTU_09 w przypadku

• zużycia leku podczas zabiegu lub usługi – nie jest to dostawa,
• nieodpłatnego przekazania leków (np. dla NGO, instytucji publicznych) – taka czynność jest dokumentowana jako „WEW” i podlega VAT, ale nie wymaga oznaczenia GTU_09.

Leki refundowane a GTU_09

Refundowane leki są objęte GTU_09, ponieważ dochodzi do faktycznej dostawy – nawet jeśli faktura jest wystawiona na 0 zł lub tylko na wartość części refundowanej. Dotacja nie jest fakturowana, ponieważ nie stanowi sprzedaży zgodnie z art. 2 pkt 22 ustawy o VAT. W tym przypadku stosuje się symbol „WEW”, ale bez GTU_09.

W niektórych aptekach refundowane leki są w całości dokumentowane fakturą lub paragonem. Gdy taki lek widnieje na fakturze, należy oznaczyć go kodem GTU_09. Paragony nie wymagają oznaczenia GTU, chyba że do nich wystawiono fakturę – wtedy faktura musi zawierać GTU_09.

GTU_09 stosuje się również, gdy:

• faktura wystawiona jest na osobę fizyczną niebędącą podatnikiem VAT – wtedy faktura powinna zawierać oznaczenie FP oraz GTU_09.

Sprzedaż na paragony

Zbiorczy dokument wprowadzony do JPK_V7 dla sprzedaży paragonowej jest oznaczany jako RO – w takim przypadku GTU_09 nie jest wymagane.

Jeśli dostarczane są zestawy towarów, w skład których wchodzą produkty objęte obowiązkiem zgłoszenia – faktura również podlega oznaczeniu GTU_09.

Produkty typowo nieujęte na liście MZ (np. okulary korekcyjne, krople do oczu, podstawowe leki przeciwbólowe) nie wymagają kodu GTU_09. Kluczowym czynnikiem jest obecność na liście w dniu powstania obowiązku podatkowego VAT (np. dzień wydania leków).

Faktury zbiorcze

Gdy faktura obejmuje zarówno leki z wykazu, jak i spoza niego – cała faktura otrzymuje oznaczenie GTU_09. Można jednak rozdzielić dostawy i wystawić osobne faktury – jedna z GTU_09 (dla leków z wykazu), druga bez tego oznaczenia (dla pozostałych).

GTU_09 nie musi być umieszczane na fakturze – obowiązuje wyłącznie w pliku JPK_V7 składanym do urzędu skarbowego. Obowiązek oznaczenia dotyczy sprzedawcy, a nie nabywcy.

Stawka VAT (podstawowa, obniżona, 0%, zwolniona) nie ma wpływu na obowiązek oznaczenia GTU – kod stosuje się niezależnie od zastosowanej stawki.

GTU_10 – Dostawy budynków, budowli i gruntów

Kod GTU_10 stosuje się w szerokim zakresie ze względu na szeroką definicję budowli, obejmującą również obiekty tymczasowe. Z kolei lokale wydzielone w budynkach nie są traktowane jako budynki, dlatego przy każdej transakcji należy dokładnie sprawdzić, czy dany składnik majątku kwalifikuje się do oznaczenia tym kodem.

GTU_10 dotyczy wyłącznie dostawy towarów, a więc należy go zastosować m.in. w przypadku:

• zaliczek – faktura zaliczkowa musi zostać oznaczona kodem GTU_10,
• zadatków – również oznaczenie GTU jest wymagane,
• wkładów budowlanych – także należy oznaczyć GTU_10.

GTU_10 nie stosuje się, jeśli:

• mamy do czynienia z kaucją zwrotną (np. z tytułu umowy przedwstępnej) – nie występuje dostawa i nie powstaje obowiązek podatkowy,
• wpłacono zaliczkę/zadatek na usługę budowlaną – usługi nie podlegają oznaczeniu GTU_10,
• zadatek został zatrzymany z powodu jego odszkodowawczego charakteru – nie wykazuje się go w JPK_V7 i nie przypisuje się mu GTU_10,
• występują odszkodowania, kary umowne lub odsetki – takie zdarzenia związane z umowami przenoszącymi własność nie są objęte oznaczeniem GTU.

I. Budynki a GTU_10

Definicję budynku należy opierać przede wszystkim na wyjaśnieniach BOKB lub przepisach ustawy Prawo budowlane.

Zgodnie z PKOB, budynki to obiekty zadaszone, wyposażone w odpowiednie instalacje i urządzenia, przeznaczone do stałego użytkowania – przez ludzi, zwierzęta lub w celu ochrony przedmiotów.

Prawo budowlane definiuje budynek jako obiekt budowlany trwale związany z gruntem, oddzielony przegrodami budowlanymi, z fundamentami i dachem.

W przypadku np. wiat – jeśli obiekt jest połączony z gruntem, nawet jeśli nie ma pełnych ścian, również kwalifikuje się jako budynek, a jego sprzedaż podlega oznaczeniu GTU_10.

Budynki połączone między sobą (np. bliźniaki lub szeregowce) uznaje się za osobne jednostki, jeśli oddziela je ściana przeciwpożarowa przebiegająca od fundamentu po dach. Jeśli takiej ściany nie ma, a obiekty mają osobne wejścia, własne instalacje i są niezależnie wykorzystywane – również uznaje się je za samodzielne budynki.

Do kategorii budynków zalicza się także samodzielne obiekty podziemne (np. garaże, schrony, centra handlowe, warsztaty), które służą ochronie ludzi, zwierząt lub rzeczy.

Nie kwalifikują się do GTU_10

• dostawa lokali mieszkalnych i niemieszkalnych – nie uznaje się ich za budynki czy budowle (brak stanowiska Ministerstwa Finansów),
• sprzedaż miejsc parkingowych – wyjątek stanowią garaże wolnostojące, które uznaje się za budynki,
• transakcje dotyczące spółdzielczych praw do lokali czy domów – np. lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego (takie prawo nie może być sprzedawane),
• leasing operacyjny budynków/budowli – nie dochodzi tu do przeniesienia prawa własności,
• remonty, przebudowy, modernizacje – to usługi budowlane, a nie dostawy,
• wynajem/dzierżawa budynków, lokali lub budowli – GTU stosuje się dopiero w momencie przeniesienia własności, jeśli jest to zapisane w umowie,
• dostawy obiektów małej architektury, czyli:

           - religijnych (kapliczki, figury, krzyże),
           - ogrodowych (posągi, wodotryski),
           - użytkowych (piaskownice, śmietniki, huśtawki, drabinki).

Podlegające GTU_10

• leasing finansowy, w którym już w chwili zawarcia umowy dochodzi do przekazania prawa do dysponowania nieruchomością jak właściciel,
• domki letniskowe, altany, wiaty – ponieważ spełniają definicję budowli,
• tymczasowe obiekty budowlane – np.:
  - kioski, strzelnice, pawilony handlowe i wystawowe,
  - namioty i powłoki pneumatyczne,
  - barakowozy, kontenery, urządzenia rozrywkowe,
  - wolnostojące maszty antenowe,

Te obiekty, mimo że nie są trwale związane z gruntem, spełniają definicję budowli i podlegają pod GTU_10.

II. Budowle a GTU_10

Budowla to każdy obiekt budowlany, który nie jest budynkiem ani obiektem małej architektury, np.:

• obiekty liniowe, mosty, estakady, tunele, lotniska, wiadukty, przepusty,
• sieci infrastrukturalne, maszty, wolnostojące reklamy, instalacje przemysłowe,
• zbiorniki, oczyszczalnie, stacje uzdatniania wody, składowiska odpadów,
• budowle sportowe, pomniki, cmentarze,
• przejścia podziemne i nadziemne,
• części konstrukcyjne urządzeń technicznych (np. fundamenty pod maszyny, elementy kotłów, elektrowni).

III. Grunty a GTU_10

GTU_10 obejmuje również różnego rodzaju grunty, w tym:

• sprzedaż prawa użytkowania wieczystego,
• przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności,
• ustanowienie prawa użytkowania wieczystego.

Jeśli przedmiotem sprzedaży jest np. plac lub chodnik – to GTU_10 dotyczy gruntu, na którym te elementy się znajdują. Natomiast materiały budowlane (np. kostka brukowa) będące osobnym składnikiem dostawy nie podlegają oznaczeniu GTU_10.

GTU_12 – Usługi niematerialne: doradcze, księgowe, prawne, zarządcze, marketingowe, szkoleniowe, reklamowe, centralne (head office), badania rynku i opinii publicznej oraz badania naukowe i prace rozwojowe

GTU_12 obejmuje świadczenie wyłącznie określonych usług niematerialnych. Są to usługi:

• doradcze,
• księgowe,
• prawne,
• zarządcze,
• marketingowe,
• szkoleniowe,
• reklamowe,
• świadczone przez centrale firm (head offices),
• związane z badaniem rynku i opinii publicznej,
• z zakresu badań naukowych i prac rozwojowych.

Ministerstwo Finansów wskazuje, że znaczenie poszczególnych rodzajów usług należy odczytywać w oparciu o ustawę o VAT oraz odpowiednie rozporządzenia wykonawcze. Brakuje natomiast jednej definicji „usług niematerialnych”, co oznacza, że każdą z usług trzeba analizować indywidualnie i szeroko, uwzględniając jej rzeczywistą treść.

Zgodnie z klasyfikacją PKWiU 2008–2015, podatnicy mają obowiązek stosowania oznaczenia GTU_12 w przypadku realizacji usług przypisanych do odpowiednich grup klasyfikacyjnych.

Zasady stosowania GTU_12

Usługi, które nie są dosłownie wymienione w katalogu GTU_12, ale są zbliżone charakterem lub należą do tego samego grupowania PKWiU, również powinny zostać oznaczone tym kodem. Przykładem są usługi kadrowo-płacowe, które znajdują się w grupie PKWiU 69.20.24. Chociaż nie są typowo księgowe, należą do kategorii usług rachunkowo-księgowych i dlatego muszą zostać oznaczone GTU_12.

Inne przykłady z tej grupy:

• 69.20.21 – sprawdzanie rachunków,
• 69.20.22 – tworzenie sprawozdań i bilansów,
• 69.20.29 – pozostałe usługi księgowe.

Należy zachować ostrożność przy analizowaniu usług przypisanych do szerokich grup klasyfikacyjnych, zwłaszcza oznaczonych tylko dwucyfrowo – takie grupowania są bardzo ogólne. Przykładowo, usługi reklamowe w GTU_12 obejmują m.in.:

• sprzedaż przestrzeni reklamowej,
• marketing bezpośredni,
• projektowanie koncepcji reklamowych.

Usługi objęte kodem GTU_12 zgodnie z klasyfikacją PKWiU

I. Doradcze:

• 62.02.1, 62.02.2 – doradztwo IT (sprzęt i oprogramowanie),
• 66.19.91 – doradztwo finansowe,
• 69.10.11–14 – doradztwo i reprezentacja prawna (prawo karne, handlowe, pracy, cywilne),
• 69.20.3 – doradztwo podatkowe,
• 70.22.1–16 – doradztwo w zakresie zarządzania (finansami, rynkiem, HR, produkcją, łańcuchem dostaw),
• 70.22.3 – inne doradztwo gospodarcze,
• 71.11.24, 71.11.42 – doradztwo architektoniczne,
• 71.12.11, 71.12.31 – doradztwo techniczne i geologiczne,
• 74.90.13, 74.90.15, 74.90.19 – doradztwo w zakresie środowiska, bezpieczeństwa i nauki/techniki.

II. Księgowe:

• 69.20.2 – usługi rachunkowe, w tym:
  - 69.20.21 – kontrola rachunków,
  - 69.20.22 – raporty finansowe,
  - 69.20.24 – lista płac,
  - 69.20.29 – inne usługi księgowe.

III. Prawne:

• 69.1 – usługi prawne:
  - 69.10.11–14 – reprezentacja prawna (różne dziedziny),
  - 69.10.15 – prawo autorskie, patenty,
  - 69.10.16 – notariusze,
  - 69.10.17 – arbitraż i mediacja,
  - 69.10.18 – usługi prawne związane z aukcjami,
  - 69.10.19 – inne usługi prawne.

IV. Zarządcze:

• 62.03.11–12 – zarządzanie siecią i systemami,
• 63.11.12 – zarządzanie stronami (hosting),
• 66.11.19, 66.30.11–12 – zarządzanie rynkami i funduszami,
• 68.32.11–13 – zarządzanie nieruchomościami,
• 69.20.4 – zarządzanie masą upadłościową,
• 70.22.17 – zarządzanie procesami,
• 70.22.2 – zarządzanie projektami,
• 90.02.19.1 – zarządzanie prawami autorskimi (poza filmami i audiowizualnymi).

V. Marketingowe:

• 73.11.12 – marketing i reklama bezpośrednia.

VI. Firmy centralne:

• 70.1 – działalność head offices i holdingów (bez holdingów finansowych).

VII. Reklamowe:

• 73.1 – kompleksowe usługi reklamowe:
  - 73.11.11–19 – reklama i rozwój koncepcji,
  - 73.12 – reprezentacja mediów, pośrednictwo w sprzedaży czasu i miejsca reklamowego w różnych mediach.

VIII. Badania rynku i opinii:

• 73.2 – usługi badania rynku i opinii publicznej (jakościowe, ilościowe, sondaże, analizy danych).

IX. Badania naukowe i prace B+R:

• 72 – usługi badawcze:
  - 72.00.1–2 – nauki interdyscyplinarne,
  - 72.1, 72.11, 72.19 – nauki przyrodnicze i techniczne (biotechnologia, chemia, biologia, farmacja, rolnictwo),
  - 72.20 – nauki społeczne i humanistyczne (językoznawstwo, ekonomia, oryginały prac).

X. Szkoleniowe:

• 85 – edukacja:
  - 85.31–85.32 – szkoły gimnazjalne, licea, technika,
  - 85.4–85.6 – szkoły wyższe, kursy pozaszkolne (sportowe, artystyczne, IT, językowe, zawodowe), nauka jazdy, korepetycje.

Ważne uwagi przy klasyfikacji GTU_12

Przed podjęciem decyzji o nieoznaczeniu transakcji jako GTU_12, należy dokładnie przeanalizować, czy dana usługa nie znajduje się w jednej z wyżej wymienionych grup, bądź czy nie jest częścią składową takiej grupy.

W przypadku usług kompleksowych należy zachować ostrożność – sztuczne łączenie usług w celu uniknięcia GTU_12 jest błędem. Jeśli jednak główną usługą jest usługa inna niż GTU_12, a dodatkowe są z nią ściśle powiązane (np. doradztwo w ramach usług budowlanych), GTU nie stosuje się. Jeśli natomiast usługi są tylko formalnie złączone (np. gastronomia plus szkolenie z IT), należy wykazać GTU_12 oraz wykazać każdą usługę jako osobną pozycję na fakturze.

Jeśli przedsiębiorca działa w obszarze sklasyfikowanym pod PKWiU właściwym dla GTU_12, ale nie świadczy rzeczywistej usługi wskazanej w tym kodzie (np. biuro kadrowe przygotowujące tylko deklaracje bez doradztwa podatkowego), GTU_12 nie musi być stosowane.

GTU_13 – Usługi transportowe oraz gospodarki magazynowej (PKWiU 2015 – sekcja H, ex 49.4 i ex 52.1)

Choć kod GTU_13 w potocznym rozumieniu może sugerować ograniczenie do usług przewozowych, obejmuje on znacznie szerszy zakres – dotyczy bowiem całej grupy usług transportu towarów oraz usług magazynowych.

Ministerstwo Finansów w swoich wyjaśnieniach wskazuje, że oznaczenie „ex” w odniesieniu do klasyfikacji PKWiU oznacza, że GTU_13 stosuje się tylko do części usług objętych danym grupowaniem – a więc nie do wszystkich pozycji mieszczących się w sekcji H PKWiU (2015), a jedynie do wskazanych w ramach grup 49.4 i 52.1.

Usługi objęte GTU_13 – grupowanie ex 49.4 (transport towarów)

• 49.41.11 – przewóz towarów drogą lądową przy użyciu chłodni,
• 49.41.12 – transport drogowy produktów ropopochodnych cysternami,
• 49.41.13 – przewóz innych cieczy i gazów cysternami,
• 49.41.14 – transport towarów kontenerowych,
• 49.41.15 – przewóz ładunków suchych masowych,
• 49.41.16 – przewóz zwierząt żywych,
• 49.41.17 – transport z wykorzystaniem siły mięśni lub zaprzęgów,
• 49.41.18 – dostarczanie przesyłek pocztowych,
• 49.41.19 – inne rodzaje przewozu drogowego towarów,
• 49.41.20 – wynajem ciężarówek wraz z kierowcą,
• 49.42.11 – przeprowadzki dla gospodarstw domowych,
• 49.42.19 – inne usługi przeprowadzkowe.

Usługi objęte GTU_13 – grupowanie ex 52.1 (usługi magazynowe)

• 52.10.11 – przechowywanie i magazynowanie chłodzonego i mrożonego towaru,
• 52.10.12 – magazynowanie cieczy oraz gazów,
• 52.10.13 – przechowywanie zbóż,
• 52.10.19 – inne usługi składowania.

Usługi wyłączone z GTU_13

Kod ten nie znajduje zastosowania wobec usług takich jak:

• przewóz osób,
• wynajem ciężarówek bez kierowcy,
• dzierżawa magazynów, hal, placów, garaży itp. – chyba że koszt ten wliczony jest w cenę usługi przechowywania, wtedy GTU_13 ma zastosowanie,
• przewóz towarów w ramach usługi kompleksowej (np. dostarczenie materiałów na plac budowy jako część usługi budowlanej),
• usługi holowania,
• usługi wspomagające przewóz drogowy,
• operacje przeładunkowe (jeśli przechowywanie jest jedynie częścią usługi przeładunku – bez GTU),
• usługi kurierskie,
• dostawa zakupów spożywczych do domu – PKWiU 53.20.12.

Kiedy należy zastosować GTU_13?

Jeśli przedsiębiorca świadczy usługi zaklasyfikowane w ramach PKWiU 49.4 lub 52.1, to powinien oznaczyć je kodem GTU_13 – pod warunkiem że samodzielnie realizuje usługę w rozumieniu przepisów VAT. W związku z tym:

• Gdy w ramach jednej transakcji występują dwie odrębne pozycje (np. sprzedaż towaru + transport), każda z nich powinna zostać osobno ujęta w dokumencie sprzedaży – z oddzielną podstawą opodatkowania i stawką VAT. Niezależnie od tego, czy transport realizuje sam podatnik, czy zleca go firmie zewnętrznej, należy oznaczyć GTU_13.
• Jeśli koszty transportu są zawarte w cenie sprzedawanego towaru (czyli stanowią jego część składową), nie trzeba stosować GTU_13. W takim przypadku wartość transportu zwiększa wartość towaru, a cała transakcja traktowana jest jako sprzedaż towaru. Podatnik może jednak opcjonalnie wskazać na fakturze informację o kosztach składowych (np. transportu), ale to nie wpływa na obowiązek oznaczenia GTU.
• W przypadku refakturowania kosztów transportu (czyli przeniesienia dokładnie tej samej kwoty kosztu transportu na kontrahenta), taka usługa również wymaga oznaczenia GTU_13, gdyż stanowi odrębne świadczenie.
• Jeżeli podatnik działa jako pełnomocnik zawierający usługę przewozową w imieniu klienta, GTU_13 nie ma zastosowania, ponieważ usługa nie jest świadczona przez niego, lecz przez inny podmiot. To przewoźnik będzie miał obowiązek oznaczyć GTU_13. Natomiast jeśli podatnik refakturuje koszty transportu we własnym imieniu (czyli formalnie sprzedaje usługę transportową), to również on musi zastosować kod GTU_13.

Usługi nieodpłatne i GTU_13

Transport świadczony bez pobierania opłat nie podlega oznaczeniu GTU. Jeśli jednak zostanie on zakwalifikowany jako czynność opodatkowana VAT (np. równoważna z odpłatną dostawą), to dokument należy oznaczyć jako WEW, bez stosowania GTU_13.

Problemy i wątpliwości związane z kodami GTU

W praktyce wielu przedsiębiorców napotyka problemy z prawidłową klasyfikacją transakcji i przypisaniem odpowiedniego kodu GTU. Wynika to z niejednoznaczności niektórych definicji, jak np. pojęcia „usług o charakterze niematerialnym” w GTU 12. W skład tej grupy wchodzą m.in. usługi doradcze, księgowe, reklamowe, szkoleniowe, badania rynku – ale też działania firm centralnych czy zarządcze.

Dodatkowym wyzwaniem bywa rozpoznanie, czy konkretny towar (np. olejów smarowych, papierosów elektronicznych, suszu tytoniowego) mieści się w definicji z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, lub czy dany wyrób klasyfikuje się jako CN od 2710 19 71 do 2710 19 99, czy też jako CN 2710 20 90 – co może skutkować koniecznością zastosowania oznaczenia GTU 03.

Odpowiedzialność podatnika

Podatnik VAT ponosi pełną odpowiedzialność za prawidłowość danych wykazywanych w pliku JPK, w tym za odpowiednie oznaczenia GTU. Błędy mogą skutkować wezwaniem ze strony urzędu skarbowego, korektą pliku lub sankcjami administracyjnymi. Dlatego też przedsiębiorcy powinni wdrożyć odpowiednie procedury wewnętrzne i zadbać o edukację pracowników odpowiedzialnych za wystawianie faktur i prowadzenie ewidencji.

Szukasz dobrego programu do faktur? Wybierz Fakturowanie PRO Plus

Szukasz niezawodnego programu do wystawiania faktur? Fakturowanie PRO Plus to intuicyjny program, który ułatwia codzienną obsługę sprzedaży, generowanie faktur VAT, korekt, paragonów oraz JPK_V7. Dzięki automatycznemu przypisywaniu kodów GTU obsłudze różnych stawek VAT i pełnej zgodności z przepisami program sprawdzi się zarówno w małej firmie, jak i w większym przedsiębiorstwie.

Podsumowanie

Kody GTU to narzędzie, które na stałe wpisało się w krajobraz obowiązków sprawozdawczych podatników VAT. Obowiązek ich stosowania spoczywa na sprzedawcach towarów i usług, a ich głównym celem jest umożliwienie organom podatkowym szybszej i skuteczniejszej analizy ryzykownych obszarów obrotu gospodarczego.

Przy stosowaniu oznaczeń GTU szczególną uwagę należy zwrócić na zgodność z:

• załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT – w odniesieniu do towarów (np. elektronika, odpady, metale),
• załącznikiem nr 12 do ustawy – dla określonych metali szlachetnych,
• przepisami o prawie farmaceutycznym – w kontekście produktów leczniczych,
• przepisami o handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych – w zakresie GTU 11.

Poprawne stosowanie oznaczeń GTU w pliku JPK_VAT to nie tylko obowiązek, ale i element budowania rzetelnego wizerunku podatnika. W kolejnych krokach warto szczegółowo przyjrzeć się poszczególnym kodom GTU i ich zastosowaniu w praktyce – od GTU 01 po GTU 13.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czym są kody GTU i kiedy się je stosuje?

Kody GTU (grupy towarów i usług) służą do identyfikowania określonych kategorii sprzedaży towarów lub usług, które podlegają obowiązkowemu oznaczaniu w ewidencji VAT. Zostały wprowadzone wraz z nowym JPK (plikiem JPK_V7M i JPK_V7K) i służą do lepszej analizy transakcji przez organy podatkowe.

Czy kod GTU musi być umieszczany na fakturze?

Nie. Informacja o GTU nie musi pojawiać się bezpośrednio na fakturze wystawianej kontrahentowi. Numeru GTU na fakturze nie wymaga się, ale musi on być prawidłowo ujęty w strukturze JPK_V7M lub JPK_V7K przesyłanej do urzędu skarbowego.

Czy każdy towar i usługa musi mieć przypisany kod GTU?

Kody GTU nie muszą być przypisane do wszystkich transakcji. Obowiązek dotyczy tylko konkretnych grup towarów i usług wskazanych w przepisach. Dla pozostałych – nie należy wpisywać kodu. Kluczowe jest przypisanie kodu GTU tylko wtedy, gdy dany towar lub usługa faktycznie znajduje się w wykazie.

Jak rozpoznać, czy dana sprzedaż wymaga oznaczenia GTU?

Należy sprawdzić, czy oferowany towar lub usługa mieści się w którejkolwiek z 13 grup GTU. Przykładowo, sprzedaż urządzeń elektronicznych oraz części może wiązać się z koniecznością nadania GTU_06, natomiast metali szlachetnych oraz nieszlachetnych może wymagać oznaczenia GTU_08. W przypadku usług doradczych, księgowych, czy prawnych – konieczne może być zastosowanie kodu GTU 12.

Czy GTU stosuje się przy zakupach?

Nie. GTU w JPK stosuje się wyłącznie po stronie sprzedaży. Nawet jeśli sporządzający JPK jest nabywcą, nie wpisuje kodów GTU. Wyjątkiem są sytuacje refakturowania – wtedy, jeśli podatnik świadczy usługę (np. transportową), GTU zostanie przypisany.

Kiedy GTU nie jest wymagane mimo sprzedaży towaru/usługi z listy?

Jeżeli sprzedaż jest zwolniona z VAT albo usługa jest tylko elementem złożonego świadczenia (np. dostawa obejmuje transport, ale transport jest jedynie składową całości), kod GTU może nie być wymagany. Dla przykładu – kod GTU nie zostanie nadany, jeśli dostawa obejmuje towar z dowozem, a transport jest wkalkulowany w cenę końcową.

Czy pole GTU w JPK można zostawić puste?

Tak – jeśli dana transakcja nie mieści się w żadnej z obowiązkowych grup, pole GTU pozostaje puste. Nie wolno jednak wprowadzać kodów GTU „na zapas” ani przypisywać ich błędnie – może to skutkować nieprawidłowym rozliczeniem.

Jakie są przykłady transakcji, które wymagają GTU?

• Sprzedaż alkoholu (GTU_01),
• Oleje objęte kodem CN 2710 19 99 (GTU_03),
• Sprzedaż urządzeń elektronicznych oraz części i materiałów (GTU_06),
• Usługi marketingowe i szkoleniowe (GTU_12),
• Transport towarów i magazynowanie (GTU_13),
• Przeniesienie uprawnień w systemie handlu uprawnieniami do emisji (GTU_05).

Jakie przepisy regulują stosowanie kodów GTU?

Oznaczenia wynikają z przepisów wprowadzonych na mocy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z późn. zm.), a także rozporządzenia Ministra Finansów określającego strukturę logiczną pliku JPK_V7.

Czy korzystanie z kodów GTU dotyczy tylko dużych firm?

Nie – obowiązek dotyczy wszystkich czynnych podatników VAT, niezależnie od wielkości firmy. GTU dla danej transakcji musi być wykazany przez każdego przedsiębiorcę, który sprzedaje towary lub usługi wymienione w katalogu.